O Pajęczańskiej energetyce

Pajęczno.05-05-2005

Przełom XX na XXI wiek nastraja i wymusza do napisania o Pajęczańskiej Energetyce.

Minęły lata, a ja zadumałem się nad mijającym czasem, który zaczął już zacierać wspomnienia. Pierwsze, co mi przyszło do głowy, to myśl, że jako ktoś należący do pokolenia urodzonego tuż po wojnie, nie byłem zbytnio rozpieszczany. Czy to dobrze, czy źle?. Sam nie wiem. Wiem, że moje pokolenie, zdobyć się musiało na inwencję, której dziś już się mało spotyka. Więc może dobrze?. Lata zaniedbań w dostatecznym unowocześnianiu techniki energetycznej pozostawiły wiele ran i blizn, na których wyleczenie i naprawę trzeba włożyć dużo zachodu, poświęcenia i nakładów pieniężnych wiele pracy i czasu kilku pokoleń energetyków. Bardzo mało inwestowało się w poprawę warunków pracy sieci i urządzeń. Utrzymywało się tylko to, co było niezbędne, aby funkcjonowało na dotychczasowym poziomie ,bez poprawy parametrów i unowocześniania. Bez wątpienia wpływ na taki stan rzeczy miał  ustrój polityczny Polski. Celem tego opisu jest przedstawienie dorobku  Posterunku Energetycznego na przestrzeni wielu lat jego działalności. Brakuje materiałów do określenia dokładnej daty powstania Posterunku Energetycznego w Pajęcznie. Sporym utrudnieniem w przypomnieniu historii z przed roku 1971 stała się skąpa baza źródłowa. Okres ten odtworzony został z rozproszonych i niekompletnych  źródeł ,a głównie z przekazów ustnych byłych pracowników Posterunku Energetycznego w Pajęcznie, w tym autora-pracownika Posterunku Energetycznego w Pajęcznie od roku 1971.Stąd brak chronologii w opisie zdarzeń .Jak wynika z opowiadań starszych ,byłych pracowników,

Posterunek Energetyczny został utworzony w roku 1958 przez Rejon Energetyczny w Radomsku..Na terenie działalności była jedna linia 15 kV z Radomska do Brzeźnicy,i stąd w kierunku Strzelc Wielkich,Bogumiłowic ,Skąpej oraz do Pajęczna.Linia ta wybudowana została aby głównie zasilać PGR w Strzelcach Wielkich, Bogumiłowicach i Skąpej Rolniczą Spółdzielnię Produkcyjną. Miasto Pajęczno było elektryfikowane w ramach ,,Powszechnej Elektryfikacji"w roku 1958. (Sama Ustawa o Powszechnej Elektryfikacji Wsi i Osiedli,uchwalona została przez Sejm 28 czerwca 1950r).Ustawa zapewniała szybki i równomierny rozwój elektryfikacji., A wcześniej, bo w roku 1952 kiedy to Dyrektorem Liceum Ogólnokształcącego zostaje Jan Kaczmarkiewicz, który był jednocześnie nauczycielem fizyki i  w roku 1953 postanowił wraz z Wiktorem Brzozowskim zelektryfikować budynek Liceum w Pajęcznie ul.Sienkiewicza, a potem pomyśleć o lokalnym źródle zasilania w energię elektryczną.Prace związane z wykonaniem instalacji elektrycznej w/w budynku powierzono uczniom Liceum.W gronie uczniów był Włodzimierz Szymański, który miał ukończoną Zasadniczą Szkołę Elektryków w Wieluniu.Całkowity nadzór nad powyższymi pracami przejął Dyr.Kaczmarkiewicz i Zdzisław Czamara.

/ dyr. Kaczmarkiewicz w życiu prywatnym był  ojczymem Zdzisława Czamary/

Pozostało do rozgryzienia źródło prądu.W tym czasie Pajęczno nie było objęte planami Powszechnej Elektryfikacji.W Mleczarni Pajęczno pozostała po czasach okupacji, prądnica prądu stałego o mocy 10kW i napięciu 220V, która służyła do oświetlenia Mleczarni,wszystkie urządzenia w Mleczarni były napędzane lokomobilą spalinową.Po rozmowach Dyrekcji Liceum z Kierownictwem Mleczarni, przekazano mocno zdekompletowaną prądnicę Liceum. Dokonano remontu w/w prądnicy polegający na wymianie łożysk i szczotek,wymieniono koło pasowe, uzupełniono śruby a  całość wysuszono.

Do napędu prądnicy Dyrekcja wraz z Komitetem Rodzicielskim reprezentowanym przez pana Ignacego Chrostowskiego zakupili silnik spalinowy typu”S,, o mocy 45 KM.Tak dokonany został pierwszy krok w kierunku elektryfikacji Pajęczna.W tym czasie wystąpił problem potrzeby oświetlenia głównej ulicy Pajęczna od Liceum do Kościoła.Pajęczno w tym czasie posiadało już napowietrzną linię radiofoniczną/kołchoźnik/zasilaną z Radiowęzła w Strzelcach Wielkich.Dyrekcja Liceum wraz z Komitetem Rodzicielskim wystąpila do Kierownictwa w/w Radiowęzła o wyrażenie zgody na podwieszenie na ich slupach dwuprzewodowej linii napowietrznej, na odcinku ul.Kościuszki od Kościoła do Liceum. Na tym odcinku zainstalowana 5 lamp ulicznych i podłączono Kościół,mieszkanie dyr.Kaczmzrkiewicza i dom pana Chrostowskiego.To był Obsługę tej mini elektrowni stanowili Pan Popiel Stanisław, dyr.Kaczmarkiewicz i Czamara Zdzisław.Ta mini elektrownia pracowała od zmroku do godziny 22⁰⁰.

I wracamy do roku 1955 kiedy to Pajęczno zostaje Powiatem.

Jako miasto powiatowe w roku 1958 zostaje jak wspomniano wcześniej zelektryfikowane.W ramach elektryfikacji wybudowano 4 stacje napowietrzne 15/04kV przy ulicy:Kanał,Kościuszki,Mickiewicza i Wiśniowej.Stacje te zasilane były wcześniej wspomnianą linią 15 kV z Radomska.W Radomsku była Placówka, a Rejon Energetyczny w Piotrkowie Trybunalskim.Posterunek Energetyczny w Pajęcznie mieścił się w przybudówce Remizy OSP przy ulicy Kościuszki.Teren Posterunku obejmował: gm Pajęczno, gm Nowa Brzeźnica z miejscowościa Nowy Folwark, gm Strzelce Wielkie, gm Sulmierzyce, gm Rząśnia, gm Kiełczygłów, gm Siemkowice, oraz częściowo gminę Działoszyn z miejscowościami: Działoszyn, Trębaczew, Sadowiec, Szczyty, Raciszyn, Zalesiaki i Grądy.W tym czasie posterunek posiadał pięcio osobową obsługę w składzie:

 Do obowiązków obsługi należalo: załatwianie bieżących reklamacji dotyczących dostaw prądu, inkaso za energię, usunięcie drobnych awali nasieci, oraz konserwacja oświetlenia ulicznego. Posterunek nie posiadał środka transportu, a reklamacje i inkaso załatwiano wlasnymi srodkami transportu(rowery i motocykle)za które  płacono.Na załatwianie poważniejszych awari dostawaliśmy z Placówki Radomsko samochód.Największą bolączką były awarie linii 15kV Radomsko-Pajęczno, która po drodze zasilała wszystkie wsie po trasie.Linia ta była stale przeciążona. Usuwanie awarii tej linii było bardzo utrudnione, gdyż od Stobiecka do Pajęczna nie było zadnego odłącznika,a lokalizacja awarii odbywała się na zasadzie rozmostkowania  odcinkami  i załączania do próby napięcia.W latach tych nawet połączenia telefoniczne były utrudnione, a połączeniu nocą wręcz niemożliwe.

Charakter tego pożytecznego zjawiska Jakim była Powszechna Elektryfikacja stworzył wiele problemów i anegdot na ten temat.Wsie i miasto elektryfikowali wszyscy i wszystkim, czym się dało. Masowo powstawały społeczne komitety elektryfikacyjne, oraz prywatni instalatorzy,a w śród nich także psełdoinstalatorzy.Jeden z nich w zapale do pracy wartości uziemień mierzył induktorem 500V.

Dokumenty do odbioru instalacii były wypisywane na kolanie lub w barze przy zastawionym stoliku.Często taki instalator nie miał pojęcia gdzie zgłosił odbiór,bo tam nie był,i instalacji na oczy nie widział.Same odbiory były uroczyste,a szczególnie te gdzie odbierano całą wieś.

   Mieszkańcy takiej miejscowości byli tak bardzo wdzięczni elektrykom,że na odbiorach była muzyka z Bambino i stoły suto zastawione.Po elektryfikacji było wiele przypadków,że mieszkańców  elektryfikowanych miejscowości  przybywało.Bądź za sprawą wżenionych elektryków,bądź za sprawą dzieci po nich.Te przypadki nie miały jednak wpływu na duży wkład prywatnego   instalatorstwa w akcję powszechnej elektryfikacji regionu.  W kwietniu 1951r. Postępujące zmiany w struktyrze organizacyjnej elektryfikacji wsi  przyporządkowały cały proces inwestycyjny Centralnemu Zarządowi Elektryfikacji Rolnictwa w Warszawie w resorcie rolnictwa,tworząc w tym samym czasie jego organy wykonawcze-terenowe przedsiębiorstwa elektryfikacji rolnictwa. Przedsiębiorstwa Elektryfikacji Rolnictwa  posiadały własne pracownie projektowe,oraz warsztaty,które przez szereg lat wykonywały większość konstrukcji stalowych dla wiejskich sieci rozdzielczych,odłączników stacyjnych,rozdzielnic skrzynkowych i innych elementów nie produkowanych przez przemysł. Na obszarze działalności PE Pajęczno w tym czasie nie zelektryfikowane pozostały tylko przysiółki i pojedyncze zagrody nie mieszczące się w dopuszczalnych normą odległościach od  sieci niskiego napięcia,oraz pojedyncze domy,które nie nadawały się do zelektryfikowania z powodu złego stanu technicznego i te których właściciele  z własnej woli związali się na całe życie z lampą Łukasiewicza, bądź karbitką.Różnie w poszczególnych okresach rolnictwa kształtowały się przyrosty zużywanej energii elektrycznej przez tą grupę odbiorców, W ciągu lat pięćdziesiątych przyrosty zużycia energii elektrycznej były powodowane głównie przyrostem odbiorców przy utrzymywaniu się dotychczasowych form produkcji rolnej.

Odbiorniki elektryczne nie trafiały jeszcze do handlu wiejskiego.Początkowo energię elektryczną wykorzystywano do oświetlenia,zasilania radioodbiorników,żelazek do prasowania,oraz małych grzałek do wody i małych kuchenek elektrycznych.

W gospodarstwie indywidualnym przewidywano zastosowanie jedynie silników 1-faz mocy 1,5 kW napędzających sieczkarnie.Napęd młocarni był rozwiązany za pomocą przewoźnych zespołów silników o mocy 7.5kW.Prawdą jest że powszechną elektryfikację regionu(dzisiejszy powiat)wykonano w pośpiechu,przy braku doświadczeń w tak szeroko prowadzonym budownictwie sieciowym i instalacyjnym,oraz braku wyspecjalizowanych fachowców tej branży,przez co nie uniknięto błędów,ale osiągnięto istotny cel i pewien postęp techniczny.Prawdą jest także,że daleko posunięte obowiązujące normy oszczędnościowe w budowie sieci wiejskich przy równoczesnym intensyfikowaniu gospodarki rolnej poprzez wzrost zużycia energii elektrycznej zrodziły potrzebę rozpoczęcia reelektryfikacji wsi jeszcze przed zakończeniem powszechnej elektryfikacji. Posterunek Energetyczny powołano z myślą, aby tu spływały niezbędne informacje o stanie lokalnego systemu sieciowego.Aby tu z łatwością trafiali wszyscy odbiorcy energii ektrycznej ze swoimi problemami,uwagami,podziękowaniami i informacjami o zauważonych mankamentach w pracy urządzeń przesyłowo-rozdzielczych,co często pozwala zapobiec awariom sieciowym lub szybkiemu ich rozeznaniu i usunięciu skutków.

Niesłabnącą dynamikę rozwoju potwierdza okres 1971-1975r.czwartej 5-latki.

W roku 1974 Rejon Energetyczny Wieluń wybudował Posterunek Energetyczny w Pajęcznie przy ulicy Międzyzakładowej 4.Przeprowadzka z ulicy Mickiewicza była w kwietniu 1975r.

Po kłopotach z uzyskaniem mieszkania w Spółdzielni Mieszkaniowej p.Stasiak odchodzi do pracy w Cementowni ,,Warta”w Działoszynie.Na miejsce kierownika powołany został p.Wieczorek.W celu polepszenia swojej sytuacji finansowej odchodzi J.Grądzik do pracy w Hucie Częstochowa,a T.Dawid do Cementowni,,Warta”.

Rok 1975 jest, więc rokiem przełomowym w historii Posterunku Energetycznego Pajęczno.

Następuje w tym czasie nowy podział administracyjny Polski,w wyniku, którego powstaje nowe województwo częstochowskie.Granice województwa częstochowskiego stają się jednocześnie nowymi granicami obszaru działania Zakładu Energetycznego Częstochowa.

W roku tym odłącza się tereny zachodnie od strony Pajęczna do nowopowstałego Posterunku Energetycznego z siedzibą w Białej Pajęczańskiej.Na kierownika tegoż Posterunku powołany został p.T.Gałecki.

Posterunek Energetyczny Pajęczno w tym czasie obsługuje gminy:Pajęczno,Nowa Brzeźnica,Strzelce Wielkie 

Obszar działalności PE Pajęczno był słabo wyposażony w sieć telefoniczną, a Posterunek w środki łączności,umożliwiające skuteczne kierowanie ruchem urządzeń energetycznych.Wyposażenie w samochody ubogie.Stan techniczny sieci średniego i niskiego napięcia jest w bardzo złym stanie technicznym,wymagającym niezwłocznej naprawy i odbudowy.Przyjętych zostaje wielu nowych pracowników.Niektórzy są bez przygotowania do zawodu jako elektryk.W grupie tej są murarze,cieśle spawacze,a nawet bez zawodu.Dla paru z nich praca energetyka była zbyt ciężka i pracowali tylko po kilka dni.Awarie sieci w tym czasie były zjawiskiem codziennym i trwały po kilka dni.Nagminnie zdarzały się zerwane przewody (często z żelaza typu FL),złamane słupy,uszkodzone izolatory LSP i LSD.Brak odłączników liniowych powodował, że brak było możliwości podziału sieci na mniejsze odcinki czy sekcje.Aby zlokalizować i usunąć awarię urządzeń trzeba było np. po otwarciu odłącznika w celu wykonania  próby napięciowej,jechać kilka kilometrów do telefonu i budzić w nocy sołtysa,albo kogoś kto w tym czasie miał telefon,albo jechać na rozdzielnię.Dla przykładu z pod odłącznika w nowej Brzeźnicy(odł.nr6) do rozdzielni w Działoszynie było 30 km.

W obecnej chwili/rok 2000/ Posterunek Energetyczny w Pajęcznie obsługuje 8200 odbiorców na terenie trzech gmin-tj:Pajęczno,Strzelce Wielkie i Nowa Brzeźnica przy obsadzie 14 pracowników.

Posterunek Energetyczny  na koniec 2000r.obsługuje:

l.15kV....218..km w tym na terenie miasta Pajęczno:linii kablowych 15kV=9935m,                                                                                                                      lini napowietrznych 15kV=6777m

l.nN............................km

Limia 15 kV TRZEBCE  Długość11629m

Linia 15kV WISTKA-WISTKA

Długość 13100m od SE Wistka do Ł-1123 i Ł-642

Linia 15kV CYKARZEW-DWORSZOWICE

Długość 28913m od Ł-650 do Ł-595

Linia 15kV SE WISTKA DO S-848 17-STYCZNIA

Długość 7850m

Linia 15kV DWORSZOWICE-MLECZARNIA

Długość 53662m

Linia 15kV DWORSZOWICE-BRZEŹNICA

Długość 64054m od SE do Ł-642,Ł-1123,Ł-464

Linia 15kV DZIAŁOSZYN-PAJĘCZNO

Długość 19051

Linia 15 kV DZIAŁOSZYN-MLECZARNIA

Długość 19767

Całkowita długość linii 15kV na terenie PE Pajęczno wynosi 218km26m /na dzień06-02-2003roku/

W tym na terenie Miasta Pajęczno linie kablowe 9935m

Linie napowietrzne 6777m

GPZ Dworszowice

Dorywczo linię 110kV Cykarzew-Wistka

160stacji 15/04 kV w tym 10stacji będących własnością odbiorców.Posterunek działa na zasadzie samodzielnej jednostki w RE Częstochowa-Teren obejmującym obszar 327 km² zamieszkałych przez 22.849 mieszkańców,w tym 7200 zamieszkałych w samym mieście Pajęczno.

Koordynację sieci Nn. na terenie działalności PE w czasie swojego czasu pracy prowadzi kierownik PE.Prace pod napięciem na liniach nn wykonuje 11 pracowników posiadających uprawnienia do prac pod napięciem.Uprawnienia pilarza posiada 4 pracowników.

Proces ten jest wymuszony przez obowiązujące od 1997r. Prawo Energetyczne.

Wydarzeniem była w dniu 16-12-2002roku  wizytacja Posterunku Energetycznego Pajęczno przez Prezesa ZE Cz-wa S.A. Pana Andrzeja Polaczka,oraz Dyrektora Technicznego ZE Pana Andrzeja Czerwika.

Już wstyczniu 2003r.wizyta Pana Marka Walaszczyka pracownika ZE odpowiedzialnego za sprawy restrukturyzacji ,wyjaśniła cel wizytacji PE przez tak wysokie osobistości.W rozmowie okazało się, że opracowywany jest plan powiększenie terenów PE Pajęczno o tereny Posterunku Energetycznego Zawady.Z nieoficjalnych źródeł /w dniu 05-02-2003r.jest to prawdopodobnie plotka/dochodzą głosy o likwidacji Rejonu Energetycznego Częstochowa-Teren.

Od 01-01-2004 Pismem RX/7862/2003 podpisanym przez inż.Marka Walaszczyka-Kierownika Wydziału Koncepcji Strategicznych na podstawie decyzji  z września 2003r.Prezesa Zarządu następuje zmiana obszarów obsługi elektroenergetycznej w rejonach energetycznych Częstochowa-Teren,Kłobuck i Myszków.W zakresie zmian terytorialnych podjęto decyzję o przyłączeniu do Rejonu Energetycznego Kłobuck terenów obejmujących miasto i gminę Pajęczno oraz gminy Strzelce Wielkie i Nowa Brzeźnica obsługiwane przez Posterunek Energetyczny Pajęczno,funkcjonujący dotychczas w struktyrze organizacyjnej Rejonu Energetycznego Częstochowa-Teren.W związku z przyjęciem założenia,iż na obszarze działania Rejonu Energetycznego Kłobuck będą funkcjonowały dwa posterunki energetyczne tj.Krzepice i Pajęczno,likwidacji ulega posterunek energetyczny Zawady.Obsługę elektroenergetyczną części terenu Posterunku Zawady przejął Posterunek Energetyczny Pajęczno,którego obszar działania powiększył się o terytorium gminy Popów.Obsada personalna likwidowanego Posterunku Zawady wzmocniła służby PE Pajęczno o osiem osób.

 Opracował:

 Mirosław Adam Palma

A na koniec:

  DZIEŃ ENERGETYKA `86

HYMN ENERGETYKÓW

    Jednością trudu, jednością ducha

     Biało-czerwonej, jak matce wierni

           Energetyczna brać, niechaj posłucha

Pieśni o barwach złota i czerni.

By z pracy turbin energia była

        Dla polskich domów, kopalń i hut

    By nasza praca ludziom służyła

                     Dla wspólnej sprawy nasz wspólny trud.

                                                         Refren.  Niech w dal popłynie świetlista moc,

                                                     Co daje siłę, rozjaśnia noc

                                                               W swej pracy twardej nie żałuj sił

                                                              Zapalmy słońca, by człowiek żył.

            Marszowe nuty wiatr gra w przewodach

Pracą motorów kraj mu wturuje

                        W fabrycznych halach, w wiejskich zagrodach

                Z tym rytmem w sercach Polska pracuje.

Skryte w naturze jej tajemnice

atom i węgiel, woda i wiatr

Wydarty sekret ten błyskawicom

               W służbie człowieka przekształca świat.

                                                                                  Refren.  Niech w dal poplynie świetlista moc,

                                                                              Co daje siłę, rozjaśnia noc

                                                                                       W swej pracy twardej nie żałuj sił

                                                                                     Zapalmy słońca, by człowiek żył.